مرتضی همتی

منظر، پدیده‌ای نوظهور در معارف مربوط به مکان است که در زبان فارسی به‌دلیل سابقه طولانی واژه منظر با شبهۀ «شناخته‌شدن» روبروست. مفهوم جدید منظر، به‌دلیل تعارض ماهوی آن با دوقطبی کارتزین (عالم‌های جداگانه عین و ذهن) حاکم بر نظام تعلیم و تربیت، به آسانی شنیده و به دشواری فهمیده می‌شود: پدیده عینی-ذهنی واحد که در عین آنکه کالبد است، کالبد نیست و بالعکس.
در ایران از آغاز دهۀ 80 شمسی مفهوم منظر در دانشگاه رایج شد. پیشتر در سطح جامعه و به‌مثابۀ نوعی مطالبۀ کیفیت نیز مطرح گردیده بود. در دو دهۀ گذشته اقبال به مفهوم منظر شتاب زیادي گرفته است. این جاذبه، آسیب‌های طبیعی خود را نیز به همراه داشته است: تعریف‌های خودبنیاد و تفسیرهای سلیقه‌ای به‌خصوص در بستر زبان فارسی که واژه منظر را از هزار سال قبل شناخته شده بود، این اتفاق بیشتر رخ داده است. براي جلوگیری از بدفهمی منظر لازم بود تا تعاریف استاندارد و علمی متکی به منابع معتبر بیان شود. در راه انجام این مهم، پژوهشگران کتاب حاضر دریافتند که کثرت تعابیر خودبنیاد چنان بر تعاریف علمی غلبه کرده که لازم است در گام نخست از هر آنچه که آنچه منظر نیست تبری جسته شود. پس از آن است که می‌توان بر «آنچه منظر است» پاي فشرد.