منظر بومی کرمان

اگر کرمان را چنان که در عالم واقع شده، جغرافیایی بدانیم که شهرها، روستاها، مزارع و راه‌ها را با نظمی مشهود در خود جای داده، هرگز نمی‌توانیم مفهوم «کرمانی» را که این همه رواج دارد، توضیح دهیم. کرمانی یعنی منتسب به کرمان. کرمان چه، کجا و کیست که چیزی به آن نسبت داده می‌شود. در پاسخ به هر سه سؤال، نمی‌توان به هویت واحدی در کرمان اشاره کرد که کرمان منتسب به آن باشد. اجزا کرمان در دسترس است اما کلیت آن خیر. حداکثر استان کرمان را به عنوان پهنه جغرافیایی می‌توان مصداق کرمان قرار داد. در حالی که خرد عام به دنبال هویت کرمانی است نه فقط جایی در زمین که کرمان خوانده شود.
آن چه که از اجزا پراکنده در جغرافیای کرمان، هویت واحد کرمان را می‌سازد، تفسیر انسان از تاریخ و تعاملاتی است که ساکنان آن خطه با محیط خود داشته‌اند. گویش مشترک دارند با فهمی اختصاصی از محیط، شهر، فرهنگ، هنر و…. سرنوشت مشترک آدم‌های دوران‌های مختلف، فهم‌های خاصی از عناصر محیط و قواعد مراوده با آنها را برای اهل سرزمین کرمان به وجود آورده است. سنت‌ها و آداب آنها، محصولات کشاورزی و تولیداتشان، خوراک و خانه‌هایشان و هر چیز دیگری که در تاریخ طولانی آن سرزمین خلق شده، پاسخ مشترک اهل کرمان به ضرورت‌های محیط بوده است. مشترک بودن و مشابه بودن این پاسخ ارتباط میان اهالی کرمان را آشکار می‌سازد. ارتباط آنها، حاکی از وجود تفسیر خاص از سرزمین‌شان، مجموعه جغرافیا و رویدادهای درون آن است. به عبارت دیگر، کرمان فهم واحدی از سرزمین پیرامونی ساکنان آن است که بدون آنها نمی‌تواند وجود داشته باشد. این فهم، منظر نام دارد. کتاب منظر بومی کرمان، حاصل تلاش سی و پنج نفر از محققان و همکاران پژوهشکده نظر است که در یک طرح پژوهشی کوتاه‌مدت، به دست آمده است.
این کتاب در مجموعه فعالیت‌های یادگیری اکتشافی پژوهشکده نظر، بر مبنای تجربه فضا و سفر آغاز می‌شود و در ادامه با سازمانی متشکل از رده‌های مختلف تحصیلی بازنگری و تکمیل می‌شود تا به صورت نهایی منتشر شود. یافته‌های این پرونده حتماً نگاه متفاوتی به ماهیت «سرزمین» به عنوان یک «منظر» ارائه می‌دهد که به کشف فهم مستور و نهفته در اذهان اهالی نزدیک‌تر است. مطالعات این پژوهش در چهار گروه منظر شهری، منظر روستایی، راه و کشاورزی، منظر طبیعی و مردمی و منظر آئینی و میراثی انجام و طبقه‌بندی شده است. اگرچه همه آنها اقسام منظر است اما دسته‌بندی انجام شده ناظر به محیط بررسی و مثال‌های تحلیل شده است.